ฮีโมโกลบิน Hemoglobin (Hb)

ฮีโมโกลบิน คือ ประกอบไปด้วยโมเลกุลของโปรตีน globin 4 โมเลกุล คือ2 alfa-globulin chains และ 2 beta-globulin chain sและธาตุเหล็กที่เป็นองค์ประกอบของเซลล์เม็ดเลือดแดง มีหน้าที่พาออกซิเจนจากปอดไปสู่ยังเนื้อเยื่อทั่วร่างกาย และรับคาร์บอนไดออกไซด์ซึ่งเกิดจากการเผาผลาญอาหาร(เลือดดำ)มาส่งให้ปอดเพื่อทำการฟอกให้เป็นเลือดแดง

ค่าปกติของ Hb

เพศ/อายุ	gram/dl
เด็ก	10 – 15.5
ผู้ใหญ่(ชาย)	14 – 18
ผู้ใหญ่(หญิง)	12 – 16

ความผิดปกติของฮีโมโกลบินที่ตรวจพบ

ค่าฮีโมโกลบินต่ำกว่าค่าปกติ

สาเหตุที่ทำให้ค่าฮีโมโกลบินต่ำกว่าปกติ

เสียเลือดซึ่งอาจจะเกิดปัจจุบันได้แก่เลือดออกทางกระเพาะอาหาร หรือรีดสีดวงทวาร หากเลือดออกมากจะทำให้เกิดภาวะโลหิตจาง และอาจจะมีภาวะความดันโหลิตต่ำ แต่เลือดออกเรื้อรัง และออกทีละน้อย เช่นริดสีดวงทวาร ประจำเดือนมามาก มีพยาธิ์ในลำไส้ ระดับความดันโลหิตมักจะปกติ แต่จะมีอาการของโลหิตจาง เช่นเหนื่อยง่าย เพลีย หัวใจวาย
โรคเลือดเช่น Thallassemia G6PD
อาจเกิดสภาวะบวมน้ำ (fluid retention)ทำให้เกิดการเจือจาง เช่นตับแข็ง ไตวาย จึงทำให้เลือดจางหรือเม็ดเลือดแดงต่ำเกินไป
อาจเกิดจากโรคไตที่ส่งฮอร์โมนมาที่ไขกระดูกให้สร้างเม็ดเลือดแดงต่ำเกินไป
ขาดธาตุเหล็ก ขาดกรดโฟลิก หรือวิตามินบี12

ค่าฮีโมโกลบินสูงกว่าปกติ

สิ่งที่สำคัญก็คือความเข้มข้นของเลือดที่เพิ่มขึ้นอาจจะเกิดจากภาวะขาดน้ำเนื่องจากอาเจียนหรือถ่ายเหลว และเกิดจากการใช้ยาขับปัสสาวะ ซึ่งทั้งสองภาวะไม่ไช่เกิดจากโรค

สาเหตุของค่าฮีโมโกลบินสูงกว่าปกติส่วนใหญ่เกิดจากร่างกายขาดออกซิเจนทำให้ร่างกายกระตุ้นให้มีการสร้างเม็ดเลือดแดงมากขึ้น

การที่เราไปเที่ยวได้ที่สูงมากกว่า 3000 เมตรอยู่ในบรรยากาศซึ่งมีออกซิเจนเบาบาง เช่น ในบริเวณที่สูงกว่าระดับน้ำทะเลมาก ๆ ร่างกาย ย่อมจะปรับตัวเองโดยสร้างเม็ดเลือดแดงให้มี Hb มาก ๆ เพื่อให้สามารถจับออกซิเจนนำส่งเซลล์ทั้งหลายใช้ได้อย่าพอเพียง เพราะฉะนั้นจึงอาจวัดค่า Hb ได้สูงกว่าที่ควรจะเป็น
โรคทางระบบหายใจเช่นถุงลมโป่งพอง
การสูบบุหรี่จัดมีผลทำให้ค่าสูงขึ้นกว่าปกต
ภาวะหายใจไม่พอเช่นคนอ้วนมากเกินไปทำให้เกิดการหายใจไม่พอ
สำหรับสาเหตุอื่นได้แก่ polycythaemia rubra veraสาเหตุเกิดจากร่างกายสร้างเม็ดเลือดแดงมากไป
การใช้ยา erythropoiteineมากไป
ยาที่กินประจำบางชนิดอาจมีผลทำให้ค่า Hb สูงขึ้นหรือต่ำลงกว่าที่ควรจะเป็นก็ได้

เหตุปัจจัยที่อาจทำให้ได้ค่าเบี่ยงเบน

การตั้งครรภ์อาจทำให้ค่า Hb ต่ำ
เวลาในรอบวันขณะเจาะเลือดตรวจอาจมีผลต่างกัน กล่าวคือ

เวลาประมาณ 08.00 น. อาจได้ค่าสูงกว่าปกติประมาณ 1 g/dL
เวลาประมาณ 20.00 น. อาจได้ค่าต่ำกว่าปกติประมาณ 2 g/dL

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว