Eosinophils อีโอซิโนฟิล: คืออะไร และระดับสูง/ต่ำบ่งบอกอะไร
Eosinophils (อีโอซิโนฟิล) เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่พบได้ในร่างกาย บทความนี้จัดทำโดย นพ.ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์ที่มีประสบการณ์ 30 ปี เพื่อให้ประชาชนเข้าใจเกี่ยวกับ Eosinophils เหตุผลที่ต้องตรวจ วิธีเตรียมตัว และการแปลผล
Eosinophils อีโอซิโนฟิล คืออะไร?
Eosinophils (เขียนย่อว่า Eos) เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งที่สร้างจากไขกระดูก มีบทบาทสำคัญในระบบภูมิคุ้มกัน โดยเฉพาะการต่อสู้กับพยาธิและจัดการกับปฏิกิริยาภูมิแพ้ Eosinophils มีลักษณะเด่นคือมีเม็ดสีแดง (granules) ที่ติดสีย้อม eosin ได้ดี จึงถูกเรียกว่า อีโอซิโนฟิล
หน้าที่ของ Eosinophils คืออะไร?
Eosinophils มีหน้าที่หลักดังนี้:
- ต่อสู้กับการติดเชื้อพยาธิ: ทำลายตัวอ่อน (larva) ของพยาธิ เช่น พยาธิตัวกลม หรือพยาธิใบไม้
- จัดการปฏิกิริยาภูมิแพ้: ช่วยลดการอักเสบจากสารก่อภูมิแพ้ เช่น เกสรดอกไม้, อาหาร (เช่น กุ้ง), หรือยา
- มีส่วนร่วมในโรคบางชนิด: เช่น มะเร็งบางประเภท (เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาว) หรือโรคทางเดินอาหารที่เกี่ยวข้องกับภูมิแพ้
ทำไมต้องตรวจ Eosinophils?
การตรวจ Eosinophils ช่วยทราบจำนวน Eosinophils ซึ่งเป็นหน่วยย่อยของเซลล์เม็ดเลือดขาว (WBC) ว่ามีจำนวนกี่เปอร์เซ็นต์ โดยแพทย์จะสั่งตรวจเพื่อ:
- วินิจฉัยโรคที่เกี่ยวข้องกับภูมิแพ้ เช่น หอบหืด, แพ้อาหาร, หรือแพ้ยา
- ตรวจหาการติดเชื้อพยาธิ โดยเฉพาะในผู้ที่มีอาการท้องเสียเรื้อรังหรือเดินทางไปในพื้นที่เสี่ยง
- ประเมินโรคทางเดินอาหารหรือโรคผิวหนังที่อาจเกี่ยวข้องกับ Eosinophils
- ติดตามภาวะ Eosinophilia (Eosinophils สูง) หรือสาเหตุอื่นๆ เช่น มะเร็ง
เมื่อไรควรตรวจ Eosinophils?
คุณอาจต้องตรวจ Eosinophils หากมีอาการดังนี้:
- อาการภูมิแพ้ เช่น หอบหืด, ผื่นคัน, หรือน้ำมูกไหลบ่อย
- อาการท้องเสียเรื้อรัง หรือสงสัยว่าติดเชื้อพยาธิ
- มีผื่นหรือโรคผิวหนัง เช่น งูสวัด หรือผิวหนังอักเสบ
- สงสัยว่ามีโรคไขกระดูกหรือมะเร็งบางชนิด
ขั้นตอนการตรวจ Eosinophils
การตรวจ Eosinophils เป็นส่วนหนึ่งของการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) โดยมีขั้นตอนดังนี้:
- แพทย์หรือพยาบาลจะเจาะเลือดจากแขน ปริมาณเลือดที่ใช้เพียงเล็กน้อย
- ส่งตัวอย่างเลือดไปยังห้องปฏิบัติการเพื่อวิเคราะห์จำนวน Eosinophils
- ผลการตรวจมักทราบภายใน 1-2 วัน
ความเสี่ยง: การตรวจนี้มีความเสี่ยงน้อยมาก อาจมีรอยช้ำเล็กน้อยจากการเจาะเลือด
ระดับ Eosinophils ปกติคือเท่าไหร่?
ในภาวะปกติ ระดับ Eosinophils จะอยู่ที่:
- 1-4% ของเม็ดเลือดขาวทั้งหมด
- หรือประมาณ 150-300 เซลล์ต่อลูกบาศก์มิลลิเมตร (mm³)
ค่าเหล่านี้อาจแตกต่างเล็กน้อยขึ้นอยู่กับห้องปฏิบัติการ
อะไรทำให้ Eosinophils สูง?
ภาวะที่ Eosinophils สูงเรียกว่า Eosinophilia อาจเกิดจาก:
- โรคภูมิแพ้: เช่น หอบหืด, แพ้เกสรดอกไม้ (แพ้ดอกหญ้า), แพ้อาหาร (เช่น กุ้ง), หรือแพ้ยา
- การติดเชื้อพยาธิ: เช่น พยาธิตัวกลม หรือพยาธิใบไม้ มักพบร่วมกับอาการท้องเสียเรื้อรัง
- โรคทางเดินอาหาร: เช่น โรคแพ้อาหารในลำไส้ (Eosinophilic Esophagitis)
- โรคผิวหนัง: เช่น การอักเสบจากสิว, งูสวัด, หรือผื่นแพ้
- โรคไขกระดูกหรือมะเร็ง: เช่น มะเร็งเม็ดเลือดขาว (Leukemia) หรือมะเร็งต่อมน้ำเหลือง
- ผลข้างเคียงจากยา: เช่น การแพ้ยาปฏิชีวนะหรือยาแก้ปวด
- โรค Collagen-vascular diseases: เช่น โรคลูปัส (Lupus) หรือโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์
อะไรทำให้ Eosinophils ต่ำ?
ภาวะที่ Eosinophils ต่ำเรียกว่า Eosinopenia อาจเกิดจาก:
- ภาวะเครียด: ความเครียดส่งผลให้ต่อมหมวกไตหลั่งฮอร์โมนคอร์ติโคสเตียรอยด์ (เช่น คอร์ติซอล) ซึ่งลดระดับ Eosinophils อย่างรวดเร็ว
- Cushing Syndrome: เกิดจากฮอร์โมนคอร์ติโคสเตียรอยด์ในเลือดสูงนานเกินไป ทำให้มีอาการ เช่น ไขมันสะสมที่ส่วนบนของร่างกาย, ใบหน้ากลม, คอกลม, แขนขาลีบ, ความดันโลหิตสูง, น้ำตาลในเลือดสูง, และเหนื่อยผิดปกติ
- การใช้ยาสเตียรอยด์: เช่น เพรดนิโซโลน (Prednisolone) ที่กดการทำงานของระบบภูมิคุ้มกัน
- การติดเชื้อเฉียบพลัน: เช่น การติดเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียที่รุนแรง
- โรคที่กดภูมิคุ้มกัน: เช่น ภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง (Immunodeficiency)
ข้อจำกัดของการตรวจ Eosinophils
การตรวจ Eosinophils มีข้อจำกัด ดังนี้:
- ผลอาจได้รับผลกระทบจากยา เช่น ยาสเตียรอยด์ที่ลดระดับ Eosinophils
- ไม่สามารถระบุสาเหตุที่แน่ชัดได้เพียงอย่างเดียว ต้องตรวจเพิ่มเติม เช่น การตรวจหาพยาธิในอุจจาระ
ต้องเตรียมตัวอย่างไรก่อนตรวจ Eosinophils?
นพ.ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร แนะนำขั้นตอนต่อไปนี้:
- ไม่ต้องงดอาหารหรือน้ำ: การตรวจนี้สามารถทำได้ทุกช่วงเวลา
- แจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้: เช่น ยาสเตียรอยด์ หรือยาที่อาจส่งผลต่อผลตรวจ
- แจ้งประวัติสุขภาพ: เช่น อาการแพ้ หรือการเดินทางไปในพื้นที่เสี่ยงต่อพยาธิ
การตรวจอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง
แพทย์อาจสั่งตรวจเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุ เช่น:
- การตรวจหาพยาธิในอุจจาระ: เพื่อยืนยันการติดเชื้อพยาธิ
- IgE Level: เพื่อประเมินระดับภูมิแพ้
- Complete Blood Count (CBC): เพื่อดูภาพรวมของเม็ดเลือดขาวชนิดอื่นๆ
คำแนะนำหาก Eosinophils ผิดปกติ
หากผล Eosinophils ผิดปกติ:
- ระดับสูง: ปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุ เช่น การแพ้หรือการติดเชื้อ และอาจต้องรักษาด้วยยาแก้แพ้หรือยาฆ่าพยาธิ
- ระดับต่ำ: อาจต้องลดความเครียด หลีกเลี่ยงการใช้ยาสเตียรอยด์โดยไม่จำเป็น และตรวจเพิ่มเติมหากสงสัยโรคภูมิคุ้มกันบกพร่องหรือ Cushing Syndrome
ตารางสรุประดับ Eosinophils
| ระดับ Eosinophils | ความหมาย | คำแนะนำ |
|---|---|---|
| 1-4% หรือ 150-300 เซลล์/mm³ | ปกติ | ดูแลสุขภาพต่อไป ตรวจซ้ำตามคำแนะนำของแพทย์ |
| มากกว่า 4% หรือมากกว่า 300 เซลล์/mm³ | Eosinophilia (สูง) | พบแพทย์เพื่อหาสาเหตุ เช่น ภูมิแพ้หรือการติดเชื้อพยาธิ |
| น้อยกว่า 1% หรือน้อยกว่า 150 เซลล์/mm³ | Eosinopenia (ต่ำ) | ตรวจสอบการใช้ยา เช่น สเตียรอยด์ หรือหาสาเหตุอื่น เช่น Cushing Syndrome |
สรุป
Eosinophils (อีโอซิโนฟิล) เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาวที่สำคัญในระบบภูมิคุ้มกัน ช่วยต่อสู้กับพยาธิและจัดการปฏิกิริยาภูมิแพ้ การตรวจ Eosinophils ช่วยวินิจฉัยโรคที่เกี่ยวข้อง เช่น ภูมิแพ้, การติดเชื้อพยาธิ, หรือโรคผิวหนัง หากผลผิดปกติ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการรักษาที่เหมาะสม
ทบทวนวันที่: 24 เมษายน 2568
โดย: นพ.ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร, อายุรแพทย์
