Alkaline phosphatase( ALP) ค่าสูงและต่ำบ่งบอกโรคอะไร
อัลคาไลน์ฟอสฟาเทส (ALP) คืออะไร?
อัลคาไลน์ฟอสฟาเทส (ALP) เป็นเอนไซม์ที่พบในเนื้อเยื่อต่างๆ ทั่วร่างกาย โดยมีความเข้มข้นสูงสุดในตับ กระดูก ไต และท่อน้ําดี ALP มีบทบาทสําคัญในการสลายโปรตีนและกระบวนการดีฟอสโฟรีเลชัน ซึ่งเกี่ยวข้องกับการกําจัดกลุ่มฟอสเฟตออกจากโมเลกุล
- Alkaline phosphatase มาจากตับ นับว่าเป็นแหล่งใหญ่ที่สุดของ ALP
- Alkaline phosphatase มาจากกระดูก นับว่าเป็นแหล่งรองลงมา
- Alkaline phosphatase มาจากเยื่อเมือกภายในลำไส้เล็ก (intestinal mucosa) นับเป็นจำนวน ALP ต่ำลงมา
- ส่วนน้อยมาจาก ไต และรก ของสตรีมีครรภ์ จึงไม่มีชื่อเป็นการเฉพาะ
- เนื่องจาก ที่มาจากตับ และเป็นองค์ประกอบสำคัญส่วนใหญ่ของ ALP ดังนั้น โรคใด ๆ ที่กระทบต่อตับ จึงย่อมมีผลทำให้ ALP มีค่าสูงขึ้นเสมอ เช่น โรคมะเร็งตับ (hepatic tumor) ยาที่เกิดพิษต่อตับ หรือตับอักเสบ(hepatitis) ไม่ว่าจะโดยสาเหตุใดก็ตาม
- Alkaline phosphatase จากกระดูกก็เป็นองค์ประกอบของเอนไซม์รวม ALP ที่อาจมีค่าสูงขึ้น หากมีโรคเกิดขึ้นแก่กระดูก เช่น การใช้ยารักษากระดูกหัก หรือเกิดโรคไขข้ออักเสบ โรคมะเร็งขอกระดูก ที่อาจแพร่กระจายมาจากมะเร็งเต้านม หรือมะเร็งต่อมลูกหมาก
- ในสตรีที่ตั้งครรภ์ ค่า ALP ก็อาจสูงขึ้นได้ เพราะรกก็มีส่วนสร้าง ALP ด้วยเช่นกัน
- ในร่างกายคนที่มีเลือดหมู่ B หรือ หมู่ O มักจะมีค่า ALP สูงกว่าปกติเล็กน้อย
- ยาบางตัวอาจมีผลต่อค่า ALP ให้สูง/ต่ำ กว่าที่ควรจะเป็นได้ เช่น ยาปฏิชีวนะ ยาคุมกำเนิด ยาแก้อักเสบ ยาเพิ่มฮอร์โมน ยาคลายเครียด (tranquilizer) ยาคลายกังวล ฯลฯ
ประโยชน์ของการตรวจ ALP
เป็นการตรวจเพื่อตรวจโรคเกี่ยวกับ
- โรคตับ
- โรคกระดูก
- โรคเกี่ยวกับต่อมไทรอยด์
- โรคเกี่ยวกับท่อน้ำดี (biliary disease)
- สภาวะการขาดวิตามิน ดี
หน้าที่ของ Alkaline Phosphatase
- การสร้างกระดูก: เป็นเอ็นไซม์สำคัญสำหรับการสร้างกระดูก โดยการทำให้แคลเซี่ยมรวมกับโปรตีนเพื่อสร้างกระดูก มีความจำเป็นต่อการสร้างและรักษาสุขภาพกระดูกให้แข็งแรง
- การทำงานของตับ: ALP มีหน้าที่ในการสร้างน้ำดี ซึ่งช่วยในการดูดซีมน้ำดีและไขมัน และกระบวนการกำจัดสารพิษของตับ
- ช่วยการทำงานของไต: ช่วยในขบวนการกรองของไตและรักษาสมดุลของกรดด่าง
- ระบบย่อยอาหาร: ALP ช่วยในการดูดซึมสารอาหารในลำไส้ ช่วยในการดูดซึมสารอาหารภายในลำไส้
เหตุใดจึงวัดระดับ ALP?
ผู้ให้บริการด้านการแพทย์มักสั่งให้ทำการทดสอบ ALP เป็นส่วนหนึ่งของการตรวจเลือดตามปกติหรือเพื่อตรวจสอบปัญหาสุขภาพเฉพาะเจาะจง ระดับ ALP สามารถให้ข้อมูลเชิงลึกอันมีค่าเกี่ยวกับ:
สุขภาพตับ:ระดับ ALP ที่สูงอาจบ่งบอกถึงความเสียหายของตับ การอักเสบ หรือการอุดตันของท่อน้ำดี
สุขภาพของกระดูก: ค่า ALP ที่เพิ่มขึ้นอาจเป็นสัญญาณของโรคกระดูก เช่น โรคพาเจ็ตหรือเนื้องอกในกระดูก
เงื่อนไขอื่นๆ: ALP อาจสูงขึ้นในมะเร็งบางชนิด การตั้งครรภ์ หรือในช่วงที่เด็กเติบโตอย่างรวดเร็ว
วิธีการตรวจ Alkaline phosphatase( ALP)
การตรวจทำได้โดยการเจาะเลือดบริเวณข้อศอก ไม่จำเป็นต้องงดอาหาร ค่าปกติของ ALP จะแตกต่างกันไปขึ้นกับ อายุ เพศ และห้องปฏิบัติการที่ตรวจสอบ แต่โดยทั่วไป
- ผู้ใหญ่: 44 to 147 international units per liter (IU/L)
- เด็กและวัยรุ่น จะมีค่าสูงกว่าปกติเนื่องจากมีการเจริญเติบโตของกระดูก
การตีความผลการทดสอบ ALP
ผลการทดสอบ ALP โดยทั่วไปจะรายงานเป็นหน่วยต่อลิตร (U/L) ช่วงปกติอาจแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับอายุ เพศ และวิธีการตรวจในห้องปฏิบัติการ สิ่งสำคัญคือต้องปรึกษาผู้ให้บริการดูแลสุขภาพของคุณเพื่อทำความเข้าใจว่าผลการทดสอบแต่ละรายการหมายความว่าอย่างไร
- ระดับ ALP สูง:อาจบ่งชี้ถึงโรคตับหรือกระดูก การขาดวิตามินดี หรือภาวะอื่น ๆ
- ระดับ ALP ต่ำ:แม้จะพบได้น้อย แต่ระดับ ALP ที่ต่ำอาจบ่งบอกถึงภาวะทุพโภชนาการหรือความผิดปกติทางพันธุกรรมบางอย่าง
ค่าระดับ ALP สูง: สาเหตุ ค่าระดับ ALP สูงพบได้ในภาวะต่างๆดังน
- โรคตับ: เช่น ตับอักเสบ ตับแข็ง ท่อน้ำดีอุดกั้น
- โรคกระดูก: เช่น Paget’s disease,
โรคกระดูกอ่อน(osteomalacia), มะเร็งแพร่กระจายไปที่กระดูก
- โรคหรือภาวะอื่นๆ: ต่อมไทรอยด์เป็นพิษ , การติดเชื้อบางชนิด และมะเร็ง
การติดเชื้อที่ทำให้ค่า Alkaline phosphatase( ALP) สูง
-
ตับอักเสบ: ไวรัสตับอักเสบ บีและไวรัสตับอักเสบ ซี ทำให้ตับอักเสบเนื่องจากเซลล์ตับมีการซ่อมแซม
-
ฝีในตับ: การติดเชื้อแบคทีเรียหรือเชื้ออมีบ้าจะทำให้ค่า ALP สูงเนื่องจากการติดเชื้อ
-
การติดเชื้อทางเดินน้ำดี: การติดเชื้อทางเดินน้ำดีเช่น ท่อน้ำดีอักเสบจะทำให้ค่า ALP สูงเนื่องจากท่อน้ำดีมีการอักเสบและมีการอุดกั้น
-
กระดูกอักเสบ Osteomyelitis: เชื้อแบคทีเรีย วัณโรคที่ทำให้กระดูกมีการอักเสบจะทำให้มีการสร้างกระดูกเพิ่มทำให้ ALP สูง
-
วัณโรคTuberculosis: วัณโรคกระดูกจะทำให้ค่า ALP สูง
-
โลหิตเป็นพิษSepsis: ผู้ที่โลหิตเป็นพิษที่มีอาการรุนแรงจะทำให้อวัยวะหลายระบบมีการอักเสบทำให้ค่า ALP สูง
ฟอสฟาเทสอัลคาไลน์ Alkaline phosphataseมากกว่าปกติ สาเหตุ
- โรคตับแข็งในระยะต้น
- สภาวะการอุดตันของท่อน้ำดี
- นิ่วในถุงน้ำดี
- โรคมะเร็งตับในระยะต้น หรือระยะแพร่กระจาย
- โรคมะเร็งแพร่กระจายไปสู่กระดูก (metastatic tumor to bone)
- อยู่ในระยะตั้งครรภ์ตามปกติ อายุครรภ์ตั้งแต่ 3 เดือนขึ้นไป
- โรคไขข้ออักเสบ (rheumatoid arthritis)
- ลำไส้ขาดเลือดเฉพาะที่ (intestinal ischemia) หรือขาดเลือดจนเนื้อเยื่อลำไส้ตาย (intestinal infarction)
- สภาวะโรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด (myocardial infarction)
- โรคกระดูก
- โรคตับ
- รับประทานอาหารมัน
- ต่อมพาราไทรอยด์ทำงานมาก Hyperparathyroidism
- โรคมะเร็ง
- มะเร็งต่อมน้ำเหลือง
- Sarcoidosis
โรคหรือภาวะที่ทำให้ Alkaline phosphatase( ALP) ต่ำ:
สาเหตุ่ที่ทำให้ค่า Alkaline phosphatase( ALP) ต่ำ
- Hypophosphatasia:เป็นโรคทางพันธุกรรมที่พบน้อย
- ขาดสารอาหาร:โดยเฉพาะฐาตุ สังกะสี zinc และ แมกนีเซี่ยม magnesium.
- Wilson's Disease: เป็นโรคทางพันธุกรรม
ฟอสฟาเทสอัลคาไลน์ Alkaline phosphataseน้อยกว่าปกติ สาเหตุ
- อาจขาดสารอาหารโดยเฉพาอย่างยิ่ง คือ โปรตีน
- ขาดแมกนีเซียม
- ขาดวิตามินซี
- โรคโลหิตจางชนิดร้ายแรง
- Hypophosphatasia
- Wilson's disease
ปัจจัยที่มีผลต่อการตรวจ
- ยาบางชนิดอาจจะมีผลต่อตับ เช่นยาปฏิชีวนะ ยาคุมกำเนิด ยาแอสไพริน ยารักษาเบาหวาน
- วัยทองซึ่งจะมีค่า ALP สูงกว่าคนทั่วไป
- เด็กจะมีค่า ALPสูงกว่าผู้ใหญ่
- ดื่มสุรา
- การตั้งครรภ์:ระดับ ALP จะเพิ่มขึ้นตามธรรมชาติในระหว่างการตั้งครรภ์การดูแลสุขภาพของคุณ
การทำความเข้าใจผลการทดสอบ ALP ของคุณเป็นส่วนหนึ่งของแนวทางที่ครอบคลุมในการรักษาสุขภาพของคุณ หากคุณมีคำถามหรือข้อกังวลใดๆ เกี่ยวกับระดับ ALP หรือสุขภาพโดยรวมของคุณ โปรดอย่าลังเลที่จะหารือกับผู้ให้บริการดูแลสุขภาพของคุณ
คำเตือน: ข้อมูลที่ให้ไว้ที่นี่ไม่สามารถทดแทนคำแนะนำทางการแพทย์จากผู้เชี่ยวชาญได้ ควรปรึกษาผู้ให้บริการด้านการแพทย์ที่มีคุณสมบัติเหมาะสมเพื่อการวินิจฉัยและการรักษา เสมอ
จะทำอย่างไรหากระดับ ALP ของคุณผิดปกติ
หากผลการทดสอบ ALP ของคุณอยู่นอกช่วงปกติ ผู้ให้บริการดูแลสุขภาพของคุณอาจสั่งการทดสอบเพิ่มเติมเพื่อระบุสาเหตุ ซึ่งอาจรวมถึง:
- การทดสอบการทำงานของตับ: เพื่อประเมินสุขภาพตับโดยรวม
- การศึกษาทางภาพ (เอกซเรย์ การสแกน)เพื่อตรวจกระดูกเพื่อหาปัญหาที่อาจเกิดขึ้น
- การตรวจเลือดเพิ่มเติม:เพื่อตรวจหาภาวะเฉพาะเช่นภาวะขาดวิตามินดี
References
Albumin | Globulin | Alkaline phosphatase | AST | ALT | Bilirubin | การแข็งตัวของเลือด | Gamma Glutamic Transpeptidase | lactic dehydrogenase test | การตรวจการทำงานของตับ
เรียบเรียงวันที่ 21/1/2566
โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว