Anisocytosis คือเม็ดเลือดแดงขนาดไม่เท่ากัน

ในคนปกติ เม็ดเลือดแดง (Red Blood Cells หรือ RBCs) จะมีขนาดใกล้เคียงกัน แต่ **Anisocytosis** คือ ภาวะที่เม็ดเลือดแดงมีขนาดไม่เท่ากัน อาจมีขนาดเล็กกว่าปกติ (Microcytosis) ใหญ่กว่าปกติ (Macrocytosis) หรือมีทั้งสองขนาดคละเคล้ากันไปในแต่ละ field ที่ส่องกล้อง ภาวะนี้ไม่พบในคนปกติ และมักบ่งบอกถึงความผิดปกติ เช่น ภาวะโลหิตจาง, การขาดสารอาหาร, หรือโรคเรื้อรัง

ภาพสเมียร์เลือดแสดงเม็ดเลือดแดงขนาดไม่เท่ากันในภาวะ Anisocytosis

เพื่อยืนยันภาวะนี้ แพทย์มักใช้การตรวจ **Red Blood Cell Distribution Width (RDW)** ซึ่งเป็นการวินิจฉัยการกระจายตัวของขนาดเม็ดเลือดแดง ค่าปกติของ RDW อยู่ที่ 11.5 – 14.5% หากค่า RDW สูงกว่าปกติ แปลว่ามีเม็ดเลือดแดงขนาดไม่เท่ากันมากกว่าปกติ ซึ่งบ่งบอกถึงภาวะ Anisocytosis

การแบ่งชนิดของ Anisocytosis

การแบ่งชนิดของ Anisocytosis มักใช้ค่า Mean Corpuscular Volume (MCV) ซึ่งบ่งบอกขนาดเฉลี่ยของเม็ดเลือดแดง โดยสามารถแบ่งได้ดังนี้:

• Anisocytosis ร่วมกับเม็ดเลือดแดงขนาดเล็ก (Microcytosis): พบในโรค เช่น ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก, โรคโลหิตจางเซลล์เคียว (Sickle Cell Anemia), และ โรคธาลัสซีเมีย
• Anisocytosis ร่วมกับเม็ดเลือดแดงขนาดใหญ่ (Macrocytosis): พบในภาวะ เช่น ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12 หรือกรดโฟลิก, โรคเม็ดเลือดแดงแตกก่อนวัย (Autoimmune Hemolytic Anemia), การให้เคมีบำบัด (Cytotoxic Chemotherapy), หรือโรคตับเรื้อรัง (Chronic Liver Disease)
• Anisocytosis ร่วมกับเม็ดเลือดแดงขนาดปกติ: มักพบในระยะเริ่มต้นของการขาดธาตุเหล็ก, วิตามินบี 12 หรือกรดโฟลิก

อาการของ Anisocytosis

อาการของ Anisocytosis มักขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะนี้ ซึ่งส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับภาวะโลหิตจาง โดยมีอาการหลัก ดังนี้:

• อ่อนเพลียและเหนื่อยง่าย
• ผิวสีซีด
• หายใจลำบาก
• เวียนศีรษะหรือหน้ามืด

อาการเหล่านี้เกิดจากการที่เม็ดเลือดแดงไม่สามารถนำออกซิเจนไปเลี้ยงเนื้อเยื่อและอวัยวะของร่างกายได้อย่างเพียงพอ ซึ่งมักเป็นผลจากขนาดเม็ดเลือดแดงที่ผิดปกติ

สาเหตุของ Anisocytosis

Anisocytosis มักเป็นอาการของความผิดปกติอื่น ๆ โดยเฉพาะภาวะโลหิตจาง ซึ่งอาจเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้:

• ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก: เกิดจากการสูญเสียเลือดเรื้อรังหรือรับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กไม่เพียงพอ มักทำให้เกิด Microcytic Anisocytosis
• ภาวะโลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12 หรือกรดโฟลิก: มักทำให้เกิด Macrocytosis เช่น ในภาวะโลหิตจางเมกาโลบลาสติก หรือภาวะโลหิตจางที่เป็นอันตราย (Pernicious Anemia)
• โรคธาลัสซีเมีย: โรคทางพันธุกรรมที่ร่างกายสร้างฮีโมโกลบินผิดปกติ ทำให้เกิด Microcytic Anisocytosis
• โรคโลหิตจางเซลล์เคียว (Sickle Cell Anemia): โรคทางพันธุกรรมที่ทำให้เม็ดเลือดแดงมีรูปร่างผิดปกติ
• โรคเม็ดเลือดแดงแตกก่อนวัย (Autoimmune Hemolytic Anemia): ระบบภูมิคุ้มกันทำลายเม็ดเลือดแดงโดยไม่ได้ตั้งใจ
• โรคตับเรื้อรัง (Chronic Liver Disease): ส่งผลต่อการผลิตเม็ดเลือดแดง
• ผลข้างเคียงจากยาเคมีบำบัด (Cytotoxic Chemotherapy): อาจรบกวนการสร้างเม็ดเลือดแดง
• โรค Myelodysplastic Syndromes (MDS): ความผิดปกติของไขกระดูกที่ส่งผลต่อการผลิตเม็ดเลือด
• ความผิดปกติของต่อมไทรอยด์: เช่น ภาวะไทรอยด์ทำงานน้อย (Hypothyroidism)

นอกจากนี้ ภาวะ Anisocytosis อาจพบในผู้ที่มีโรคหัวใจและหลอดเลือด หรือมะเร็งบางชนิด

การวินิจฉัย Anisocytosis

แพทย์มักวินิจฉัย Anisocytosis ผ่านการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) ซึ่งรวมถึงการวัดค่า RDW เพื่อดูการกระจายตัวของขนาดเม็ดเลือดแดง หากพบความผิดปกติ แพทย์อาจทำการตรวจเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุ เช่น:

• ตรวจระดับธาตุเหล็กในเลือด
• ตรวจระดับเฟอร์ริติน (Ferritin Test)
• ตรวจระดับวิตามินบี 12 และโฟเลต
• ตรวจสเมียร์เลือด (Peripheral Blood Smear) เพื่อดูรูปร่างและขนาดของเม็ดเลือดแดง

แพทย์อาจซักประวัติเพิ่มเติม เช่น ประวัติครอบครัวเกี่ยวกับโรคโลหิตจาง, อาการอื่น ๆ, การรับประทานยา, หรือพฤติกรรมการรับประทานอาหาร เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง

วิธีการรักษา Anisocytosis

การรักษา Anisocytosis ขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะนี้ ดังนี้:

• หากเกิดจากการขาดสารอาหาร: เช่น การขาดธาตุเหล็ก, วิตามินบี 12 หรือโฟเลต แพทย์อาจแนะนำให้รับประทานอาหารเสริมและปรับเปลี่ยนอาหารให้เหมาะสม
• หากเกิดจากโรคเรื้อรัง: เช่น โรคตับหรือโรคไต อาจต้องรักษาโรคหลักควบคู่ไปด้วย
• หากเกิดจากโรคทางพันธุกรรม: เช่น โรคธาลัสซีเมียหรือโรคโลหิตจางเซลล์เคียว อาจต้องได้รับการถ่ายเลือดเป็นประจำ
• หากเกิดจาก Myelodysplastic Syndromes: อาจต้องปลูกถ่ายไขกระดูกในกรณีรุนแรง

การรักษาควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เพื่อให้แน่ใจว่าปลอดภัยและเหมาะสมกับสภาพของผู้ป่วย

Anisocytosis ในการตั้งครรภ์

ในหญิงตั้งครรภ์ Anisocytosis มักเกิดจากภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก เนื่องจากร่างกายต้องการธาตุเหล็กมากขึ้นเพื่อสร้างเม็ดเลือดแดงให้เพียงพอสำหรับทั้งแม่และทารกในครรภ์ การตรวจ RDW สามารถช่วยตรวจพบการขาดธาตุเหล็กในระยะเริ่มต้นได้

หากไม่รักษา ภาวะโลหิตจางในระหว่างตั้งครรภ์อาจส่งผลกระทบ ดังนี้:

• ทารกในครรภ์อาจได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอ
• มารดาอาจรู้สึกเหนื่อยล้ามากเกินไป
• เพิ่มความเสี่ยงของการคลอดก่อนกำหนดหรือภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ

หากสงสัยว่ามี Anisocytosis ระหว่างตั้งครรภ์ แพทย์อาจแนะนำให้ตรวจเพิ่มเติมและเริ่มการรักษาทันที เช่น การเสริมธาตุเหล็กหรือวิตามิน

ภาวะแทรกซ้อนของ Anisocytosis

หากไม่ได้รับการรักษา Anisocytosis หรือสาเหตุที่แท้จริงอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อน ดังนี้:

• ระดับเม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดต่ำลง
• ความเสียหายของระบบประสาท (โดยเฉพาะหากขาดวิตามินบี 12)
• หัวใจเต้นเร็วผิดปกติ
• ในหญิงตั้งครรภ์ อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อความพิการแต่กำเนิด เช่น ความบกพร่องของหลอดประสาท (Neural Tube Defects) ในทารก

สรุป

Anisocytosis คือ ภาวะที่เม็ดเลือดแดงมีขนาดไม่เท่ากัน ซึ่งมักเป็นสัญญาณของความผิดปกติ เช่น ภาวะโลหิตจาง, การขาดสารอาหาร, หรือโรคเรื้อรัง การรักษาจะขึ้นอยู่กับสาเหตุ เช่น การเสริมวิตามิน, การถ่ายเลือด หรือการรักษาโรคหลัก แนวโน้มระยะยาวขึ้นอยู่กับการรักษาที่รวดเร็วและเหมาะสม หากเกิดจากภาวะขาดสารอาหาร มักรักษาได้เป็นง่าย แต่หากเกิดจากโรคทางพันธุกรรม เช่น โรคธาลัสซีเมีย อาจต้องดูแลตลอดชีวิต

สำหรับหญิงตั้งครรภ์ ควรให้ความสำคัญกับภาวะนี้เป็นพิเศษ เนื่องจากอาจส่งผลกระทบต่อทั้งมารดาและทารกในครรภ์ หากมีอาการ เช่น อ่อนเพลีย, ผิวซีด หรือหายใจลำบาก ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยและรับการรักษาที่เหมาะสม

อ่านเพิ่มเติม

Hemoglobin | Hematocrit | Red Blood Cell | Inclusion Body | เม็ดเลือดแดง | Reticulocyte Count | MCV | MCHC | MCH | ลักษณะเม็ดเลือดแดง | เกล็ดเลือด | เม็ดเลือดขาว | Neutrophil | Lymphocyte | Eosinophil | Monocyte | Basophil | Rh | กรุปเลือด

วันที่ 21/1/2566 (ปรับปรุงล่าสุด: 26/4/2568)

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์, แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว