Statin: ยาลดคอเลสเตอรอลและการป้องกันโรคหัวใจ Statin: ยาลดไขมันยอดนิยม เพื่อหัวใจที่แข็งแรง

บทนำ

Statin เป็นกลุ่มยาที่ใช้ในการลดระดับคอเลสเตอรอลในเลือดและลดความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด ยาในกลุ่มนี้มีประสิทธิภาพในการลดคอเลสเตอรอลชนิด LDL (Low-Density Lipoprotein) ซึ่งเป็นคอเลสเตอรอลชนิดไม่ดีที่มักสะสมอยู่ในหลอดเลือด หากสะสมมากเกินไปอาจทำให้หลอดเลือดอุดตันจนเกิดโรคหัวใจวายหรือโรคหลอดเลือดสมองได้ ดังนั้นการใช้ Statin จึงเป็นการป้องกันและรักษาโรคที่เกี่ยวข้องกับระบบหลอดเลือดและหัวใจได้อย่างมีประสิทธิภาพ

กลไกการทำงานของ Statin

Statin ทำงานโดยการยับยั้งเอนไซม์ HMG-CoA reductase ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ตับใช้ในการสร้างคอเลสเตอรอล เมื่อเอนไซม์นี้ถูกยับยั้ง ร่างกายจะสร้างคอเลสเตอรอลได้น้อยลง และตับจะเริ่มดึงคอเลสเตอรอลจากเลือดไปใช้มากขึ้น ทำให้ระดับคอเลสเตอรอลในเลือดลดลง นอกจากการลดคอเลสเตอรอล LDL แล้ว Statin ยังมีผลในการเพิ่มคอเลสเตอรอลชนิด HDL (High-Density Lipoprotein) ซึ่งเป็นคอเลสเตอรอลที่ดีต่อร่างกาย และยังช่วยลดระดับไตรกลีเซอไรด์ในเลือดอีกด้วย

HMG CoA reductase inhibitor [ statin ]

• ยาในกลุ่มนี้ประกอบด้วย Lovastatin [ 20-80 mg], Simvastatin [ 20-80mg ], Fluvastatin [20-80 mg ], Atrovastatin [10-80 mg]
• ยาในกลุ่มนี้ลด LDLได้ร้อยละ 18-55% เพิ่ม HDLได้ร้อยละ 5-15%และลด TGได้ร้อยละ 7-30%
• พบว่าการให้ยานี้เพื่อลดไขมันจะทำให้อัตราการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดลดลง
• ผลข้างเคียงของยาจะทำให้เกิดการอักเสบของกล้ามเนื้อและตับ
• ข้อห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีตับอักเสบเฉียบพลันและตับอักเสบเรื้อรังและห้ามใช้ร่วมกับยา cyclosporin ยารักษาเชื้อรา

ยาจะออกฤทธิ์ที่ตับทำให้ไขมัน LDL Chloresterol ลดลง

ประโยชน์ของ Statin

• ลดระดับคอเลสเตอรอล: Statin มีประสิทธิภาพสูงในการลดระดับ LDL cholesterol และไตรกลีเซอไรด์ พร้อมทั้งเพิ่มระดับ HDL cholesterol
• ป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด: Statin ช่วยลดความเสี่ยงของโรคหัวใจขาดเลือด โรคหลอดเลือดสมอง อัมพฤกษ์ อัมพาต และภาวะหัวใจล้มเหลว
• ลดการอักเสบ: Statin มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ ซึ่งอาจช่วยลดความเสี่ยงของโรคอื่นๆ เช่น โรคอัลไซเมอร์

ประเภทของ Statin

Statin มีหลากหลายชนิด แต่ละชนิดมีระดับความแรงและผลข้างเคียงที่แตกต่างกัน ตัวอย่างของยา Statin ที่เป็นที่รู้จัก ได้แก่:

• อาทอร์วาสแตติน: ใช้บ่อยในการลดระดับคอเลสเตอรอลสูงและมีฤทธิ์ป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจได้ดี
• โรสุวาสแตติน: มีประสิทธิภาพสูงในการลดคอเลสเตอรอล LDL และมีผลข้างเคียงน้อย
• ซิมวาสแตติน: ใช้ลดคอเลสเตอรอล LDL แต่มีโอกาสเกิดผลข้างเคียงเช่นกล้ามเนื้ออ่อนแรง
• Pravastatin และ Lovastatin: มีความแรงปานกลางและเหมาะสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงต่ำถึงปานกลางต่อโรคหัวใจ
• ฟลูวาสแตติน

การใช้ Statin และขนาดยาที่แนะนำ

การใช้ Statin ขึ้นอยู่กับระดับคอเลสเตอรอลและความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจของแต่ละบุคคล แพทย์จะเป็นผู้กำหนดขนาดยาและชนิดของ Statin ที่เหมาะสม การทานยาอย่างต่อเนื่องและตามคำแนะนำของแพทย์เป็นสิ่งสำคัญเพื่อให้การรักษามีประสิทธิภาพสูงสุด

ใครบ้างที่ควรใช้ Statin?

แพทย์อาจพิจารณาให้ Statin แก่ผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด เช่น:

• ผู้ป่วยที่มีระดับคอเลสเตอรอลสูง
• ผู้ป่วยโรคเบาหวาน
• ผู้ป่วยความดันโลหิตสูง
• ผู้ป่วยที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคหัวใจ
• ผู้สูบบุหรี่

ข้อควรระวังและผลข้างเคียงของ Statin

แม้ว่า Statin จะเป็นยาที่มีประสิทธิภาพในการลดคอเลสเตอรอล แต่ก็มีผลข้างเคียงที่ควรระวัง ได้แก่:

• อาการปวดกล้ามเนื้อ: อาจมีอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงหรือปวดกล้ามเนื้อ ซึ่งอาจเป็นภาวะ myopathy หรือ rhabdomyolysis
• ปัญหาตับ: Statin อาจมีผลต่อการทำงานของตับและอาจทำให้เกิดภาวะตับอักเสบ ควรตรวจค่าเอนไซม์ตับเป็นระยะ
• ระบบทางเดินอาหาร: อาจมีอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ คลื่นไส้ หรือท้องผูก

นอกจากนี้ ผู้ที่มีโรคประจำตัวหรือใช้ยาอื่น ๆ ควรแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนใช้ Statin เนื่องจากยาอาจทำปฏิกิริยากับยาบางชนิด

ประโยชน์ของ Statin ต่อสุขภาพหัวใจ

การใช้ Statin อย่างสม่ำเสมอสามารถช่วยลดความเสี่ยงของโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง และภาวะอุดตันของหลอดเลือดได้อย่างมีประสิทธิภาพ Statin ยังสามารถช่วยลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากโรคหัวใจได้ เช่น การเกิดภาวะหัวใจล้มเหลวและการเสียชีวิตจากโรคหลอดเลือด

รักษาไขมันในเลือดแล้วจะหยุดยาลดไขมันได้หรือไม่

การจะพิจารณาว่าจะหยุดยาหรือไม่มีหลักพิจารณาอยู่หลายประการ

• ระดับไขมันก่อนการรักษา หากไขมันก่อนการรักษาสูงมาก การควบคุมโดยใช้การออกกำลังกายและการคุมอาหารอาจจะไม่เพียงพอ อาจจะจำเป็นต้องใช้ยา
• ความเสี่ยงต่อโรคหัวใจ หากมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจสูงก็ไม่ควรหยุดยา
• โรคประจำตัว หากท่านมีโรคประจำตัวที่เสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียงของยา ถ้าไขมันไม่สูงมาก และท่านปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้ดี ก็อาจจะหยุดยาได้

แต่หลังจากหยุดยาหรือลดยาท่านจะต้องปรับพฤติกรรม และไปตามแพทย์นัด

ผลข้างเคียงของยา Statin

Statin โดยทั่วไปมีความปลอดภัย แต่ก็อาจมีผลข้างเคียงได้บ้าง เช่น:

• ปวดกล้ามเนื้อ
• ปวดข้อ
• คลื่นไส้
• ท้องผูก
• ปวดศีรษะ
• เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือดเล็กน้อย

ผลข้างเคียงที่ร้ายแรงแต่พบได้น้อยมาก ได้แก่:

• การทำลายกล้ามเนื้อ (Rhabdomyolysis)
• ตับอักเสบ

ข้อควรระวัง

• ห้ามใช้ Statin ในหญิงตั้งครรภ์ หรือหญิงที่ให้นมบุตร
• ผู้ป่วยโรคตับควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ Statin
• ผู้ป่วยที่ดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำควรระมัดระวังในการใช้ Statin
• แจ้งแพทย์หากมีประวัติแพ้ยา Statin

กล้ามเนื้ออักเสบ

พบได้ไม่บ่อย หากไม่จัดการก็อาจจะกลายเป็นกล้ามเนื้อถูกทำลายมากจนไตวาย ปัจจัยที่ส่งเสริมทำให้เกิดกล้ามเนื้ออักเสบได้แก่

• อายุมาก
• รูปร่างเล็ก
• เพศหญิง
• เป็นโรคตับหรือโรคไต
• ต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย
• ดื่มสุรา
• รับประทานยาหลายชนิด

อาการปวดกล้ามเนื้อพบได้ร้อยละ5-10 โดยมีอาการที่สำคัญคือปวดกล้ามเนื้อ โดยทั่วไปเจาะเลือดหาระดับ CPK มักจะไม่สูง หากผู้ป่วยปวดไม่มากขึ้น และทนอาการปวดได้ก็แนะนำให้รับประทานยาต่อ หากปวดมากขึ้นจนทนไม่ได้หรือค่า CPK สูงก็ให้หยุดยา

ตับอักเสบ

พบว่าเกิดตับอักเสบร้อยละ 0.5-2%โดยจะต้องตรวจเลือดพบว่าค่า SGOTสูงมากว่าค่าปกติ3เท่า 2 ครั้งห่างกันเป็นสัปดาห์ เมื่อลดขนาดของยาค่านี้ก็จะลดลง

ผลข้างเคียงที่พบบ่อยแต่ไม่อันตรายได้แก่

• ปวดกล้ามเนื้อ พบบ่อยที่สุด
• คลื่นไส้
• ท้องร่วง
• ท้องผูก

ผลข้างเคียงที่เป็นอันตราย

• ตับอักเสบเฉียบพลัน หากค่าผลเลือดไม่สูงมากก็รับประทานยาต่อ ยาที่จะส่งเสริมทำให้เกิดตับอักเสบได้แก่ gemfibrozil และ niacin
• ปัญหาเกี่ยวกับกล้ามเนื้อ หากรับประทานยาในขนาดสูงจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดกล้ามเนื้ออักเสบ ในรายที่รุนแรงกล้ามเนื้อจะตาย และทำให้เกิดไตวาย
• เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด
• มีรายงานว่ายานี้อาจจะทำให้ความจำเสื่อม แต่เมื่อหยุดยาอาการก็กลับสู่ปกติ