อะไซโคลเวียร์ (Acyclovir): ยาต้านไวรัสยอดนิยม รู้จักการใช้ ผลข้างเคียง และข้อควรระวัง

1. Acyclovir คืออะไร?

Acyclovir เป็นยาต้านไวรัสที่ใช้รักษาการติดเชื้อไวรัสกลุ่ม Herpesviridae เช่น เริม (Herpes simplex), อีสุกอีใส (Varicella-zoster), และงูสวัด (Herpes zoster) ยานี้ช่วยลดความรุนแรงของอาการและเร่งการฟื้นตัวของร่างกาย โดยออกฤทธิ์ยับยั้งการแบ่งตัวของไวรัส

2. สรรพคุณของ Acyclovir

ยา Acyclovir (อะซัยโคลเวีย) ได้รับการขึ้นทะเบียนสำหรับรักษาโรคที่เกิดจากเชื้อ herpes หากทราบว่าเป็นโรคนี้ตั้งแต่เริ่มเป็น การให้ยานี้จะบรรเทาอาการ และระยะเวลาที่เป็นโรคสั้นลง

• เริมที่ปากและอวัยวะเพศ (Herpes simplex virus, HSV-1 และ HSV-2) เริมที่อวัยวะเพศ เริมที่ริมฝีปาก

• งูสวัด (Herpes zoster) ซึ่งมักเกิดในผู้สูงอายุหรือผู้มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ โรคงูสวัด

• อีสุกอีใส (Varicella-zoster virus, VZV) ในเด็กและผู้ใหญ่ ไข้สุกใส

• ใช้ป้องกันการติดเชื้อไวรัสในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น ผู้ป่วยเอชไอวี หรือผู้ที่ได้รับเคมีบำบัด

3. ขนาดและวิธีใช้ยา Acyclovir

ขนาดยาขึ้นอยู่กับประเภทของโรค อายุ และสภาพร่างกายของผู้ป่วย โดยทั่วไปมีคำแนะนำดังนี้:

• เริมที่ปากหรืออวัยวะเพศ: 200 มก. ทุก 4 ชั่วโมง (5 ครั้งต่อวัน) เป็นเวลา 5-10 วัน

• งูสวัด: 800 มก. ทุก 4 ชั่วโมง (5 ครั้งต่อวัน) เป็นเวลา 7-10 วัน

• อีสุกอีใส: 800 มก. ทุก 6 ชั่วโมง เป็นเวลา 5 วัน

• ยาทา: ทาบริเวณที่มีตุ่มพองวันละ 5 ครั้ง ห่างกันประมาณ 4 ชั่วโมง

  • ล้างมือให้สะอาดก่อนและหลังใช้ยา

  • ใช้คอตตอนบัดหรือปลายนิ้วสะอาดทายาลงบนบริเวณที่เป็นโรค

  • หลีกเลี่ยงการสัมผัสตา ปาก หรือเยื่อเมือกขณะใช้ยา

  • ไม่ควรใช้ยานี้กับแผลเปิดหรือบริเวณที่ไม่ใช่ผิวหนัง

  • ควรเริ่มใช้ยาทาภายใน 24-48 ชั่วโมงแรก หลังจากเริ่มมีอาการผื่นขึ้นเพื่อให้ได้ผลดีที่สุด

  • ยาทาช่วยลดระยะเวลาของโรคและอาการปวดได้ แต่ไม่ได้กำจัดไวรัส โดยตรง

• ควรเริ่มใช้ยาให้เร็วที่สุดเมื่อเริ่มมีอาการเพื่อให้ได้ผลดีที่สุด

• ควรดื่มน้ำมากๆ ขณะใช้ยาเพื่อป้องกันผลข้างเคียงที่ไต

คำแนะนำทั่วไป 

• กรณีเป็นแผลหรือตุ่มน้ำ ควรรักษาบริเวณที่เป็นให้สะอาดและแห้ง หากใช้ยาแล้วอาการไม่ดีขึ้นให้พบแพทย์ หากเป็น บริเวณอวัยวะเพศควรงดการมีเพศสัมพันธ์ ในหญิงที่มีประจำเดือนในช่วงที่ใช้ยาให้ใช้ยาต่อไปไม่ต้องหยุด หากลืมทายาให้ทาทันทีที่นึกได้ และทายาครั้งต่อไปทุก 4 ชั่วโมง หากใกล้กับเวลาทายาครั้งต่อไป
• ยารับประทาน หากลืมรับประทานยา ให้รับประทานทันทีที่นึกได้ และรับประทานยาที่เหลือของวันนั้นในช่วง ห่างเท่า ๆ กัน

4. ผลข้างเคียงของ Acyclovir

โดยส่วนใหญ่แล้วผลข้างเคียงของยา Acyclovir ที่สามารถพบได้ คือ คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ปัสสาวะบ่อย กระหายน้ำบ่อย ความอยากอาหารลดลง รู้สึกเหนื่อยหรืออ่อนแรงโดยไม่ทราบสาเหตุ และหากเป็นยาชนิดฉีดก็อาจมีอาการบวมแดง และอักเสบบริเวณที่ฉีดยาได้

ผลข้างเคียงของยาที่พบบ่อย

• ยารับประทาน
• รู้สึกไม่สบายเนื้อสบายตัว ครั่นเนื้อครั่นตัว
• คลื่นไส้อาเจียน
• ทัองร่วง
• ปวดท้อง
• ปวดศีรษะ

• ยาฉีด
• มีการอักเสบของหลอดเลือดที่ฉีดยา
• ปวดท้องและคลื่นไส้
• อาเจียน
• Rash orhivesมีผื่น
• ค่าการทำงานของตับ SGOT SGPT สูง

อาการอื่นๆที่อาจจะพบได้

• ปวดท้อง
• ก้าวร้าว
• กระสับกระส่าย
• โลหิตจาง
• เดินเซ
• สับสน มึนงง
• ผมร่วง
• เบื่ออาหาร
• ผื่นแพ้

ทว่าหากอาการเหล่านี้เริ่มรุนแรงขึ้น จนไปรบกวนกับการใช้ชีวิตประจำวัน อาทิ เกิดจุดเลือดสีแดงหรือสีม่วงใต้ผิวหนัง หรือมีปัญหาเกี่ยวกับไต เช่น ปัสสาวะไม่ออก รู้สึกเจ็บเวลาปัสสาวะ หรือปัสสาวะขัด เกิดอาการบวมที่ข้อเท้าและเท้า รู้สึกเหนื่อยง่าย และหายใจถี่ ควรรีบไปพบแพทย์โดยเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้

ผลข้างเคียงที่พบบ่อย:

• คลื่นไส้ อาเจียน

• ปวดศีรษะ

• อ่อนเพลีย

• ผื่นคัน

ผลข้างเคียงที่พบได้น้อยแต่รุนแรง:

• ปัญหาการทำงานของไต เช่น ปัสสาวะน้อยผิดปกติ หรือมีอาการบวมที่เท้าและขา

• อาการแพ้รุนแรง เช่น หายใจลำบาก ผื่นขึ้นทั่วร่างกาย หน้าบวม

• ปัญหาทางระบบประสาท เช่น สับสน มึนงง ประสาทหลอน

ผลข้างเคียงร้ายแรงที่ควรพบแพทย์ทันที:

• ปัสสาวะน้อยหรือไม่ออกเลย

• ปวดหลังส่วนล่างหรือด้านข้างอย่างรุนแรง

• หัวใจเต้นเร็วหรือผิดปกติ

• มีรอยช้ำหรือเลือดออกง่ายผิดปกติ

• มีอาการชักหรือหมดสติ

• ผื่นรุนแรง มีตุ่มน้ำพอง หรือผิวลอก

• หายใจลำบาก หรืออาการบวมที่ใบหน้า ลิ้น หรือคอ

หากมีอาการรุนแรง ควรหยุดยาและพบแพทย์ทันที

5. ข้อควรระวังในการใช้ยา

• หญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา

• ผู้ป่วยโรคไต ควรได้รับการปรับขนาดยา

• หลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับยาอื่นที่อาจส่งผลต่อไต เช่น ยาขับปัสสาวะหรือยาแก้อักเสบกลุ่ม NSAIDs

• ควรป้องกันการแพร่เชื้อ โดยหลีกเลี่ยงการสัมผัสโดยตรงกับผู้อื่นขณะติดเชื้อ

6. ปฏิกิริยาต่อยาอื่นของ Acyclovir

ยาที่อาจเกิดปฏิกิริยากับ Acyclovir:

• Probenecid: ทำให้ระดับ Acyclovir ในเลือดสูงขึ้น เพิ่มความเสี่ยงของผลข้างเคียง

• Cimetidine: อาจเพิ่มระดับ Acyclovir ในเลือดและทำให้ไตทำงานหนักขึ้น

• Mycophenolate mofetil: อาจเพิ่มระดับของทั้งสองยาในร่างกาย

• ยาแก้อักเสบกลุ่ม NSAIDs (เช่น Ibuprofen, Diclofenac, Naproxen): อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดไตเสื่อม

• Cyclosporine และ Tacrolimus: ยากดภูมิคุ้มกันที่อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อไตเสื่อมเมื่อใช้ร่วมกับ Acyclovir

คำแนะนำเกี่ยวกับการใช้ร่วมกับยาอื่น:

• แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับยาที่คุณใช้ทั้งหมดเพื่อป้องกันปฏิกิริยาระหว่างยา

• หลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับยาที่มีพิษต่อไตเว้นแต่แพทย์แนะนำเป็นพิเศษ

• ดื่มน้ำให้เพียงพอเพื่อช่วยลดความเสี่ยงของผลข้างเคียงที่ไต

• หากต้องใช้ยาอื่นร่วมกับ Acyclovir ควรปรึกษาแพทย์เพื่อปรับขนาดยาให้เหมาะสม

7. คำแนะนำสำหรับการให้ยา

• ผู้ป่วยที่มีโรคไต ต้องระวังการให้ยานี้ และอาจต้องปรับขนาดยา

• สำหรับผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ อาจมีความเสี่ยงต่อภาวะเกล็ดเลือดต่ำ ควรติดตามผลเลือด

• การให้ยาควรเริ่มภายใน 24 ชั่วโมง หลังจากเริ่มมีผื่นหรืออาการแรกเริ่มของโรค เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ได้ดีที่สุด

• หลีกเลี่ยงการให้ร่วมกับยาที่มีพิษต่อไต เช่น ยาขับปัสสาวะบางชนิด หรือยาแก้อักเสบกลุ่ม NSAIDs เพราะอาจทำให้ไตเสื่อมได้

• ผู้ป่วยต้องได้รับสารน้ำเพียงพอ เพื่อช่วยลดความเสี่ยงของผลข้างเคียงที่ไตและป้องกันภาวะไตวายเฉียบพลัน

8. วิธีเก็บรักษา Acyclovir

• เก็บยาในที่แห้งและเย็น หลีกเลี่ยงความชื้นและแสงแดด

• หากเป็นยาน้ำแขวนตะกอน ควรเก็บในตู้เย็นและใช้ให้หมดภายในระยะเวลาที่กำหนด

9.สิ่งที่ควรแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบก่อนใช้ยาอะไซโคลเวียร์มีดังนี้

• การแพ้ยาอะไซโคลเวียร์ (Acyclovir), วาลาไซโคลเวียร์ (Valacyclovir) และประวัติการแพ้ยาอื่น ๆ ุกชนิด รวมทั้งอาการแพ้ยา เช่น รับประทานยาแล้วคลื่นไส้มาก ผื่นขึ้น หรือแน่น หายใจติดขัด เป็นต้น
• โรคประจำตัวต่าง ๆ ยาที่แพทย์สั่งจ่ายและยาที่ใช้เอง รวมถึงอาหารเสริม วิตามิน และยาสมุนไพรต่าง ๆ ที่กำลังใช้อยู่หรือกำลังจะใช้ เพราะยาแต่ละชนิดอาจส่งผลทำให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือทำให้เกิดปฏิกิริยาระหว่างยาอะไซโคลเวียร์กับยาอื่น ๆ ที่ใช้อยู่ก่อนแล้วได้ เช่น
  • เมื่อรับประทานยาอะไซโคลเวียร์ร่วมกับยาปฏิชีวนะ เช่น เจนตามัยซิน (Gentamicin), อะมิกาซิน (Amikacin) อาจส่งผลให้เกิดความเป็นพิษ ต่อหู ไต เส้นประสาทต่าง ๆ
  • เมื่อรับประทานยาอะไซโคลเวียร์ร่วมกับยาที่ใช้ขยายหลอดลม เช่น อะมิโนฟิลลีน (Aminophylline), ทีโอฟิลลีน (Theophylline) อาจเกิดผลข้างเคียงของยาที่ใช้ขยายหลอดลมเพิ่มมากขึ้นด้วย
• มีการตั้งครรภ์ หรือกำลังวางแผนในการตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายตัวสามารถผ่านรกหรือผ่านเข้าสู่น้ำนมและเข้าสู่ทารก ซึ่งอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่อทารกได

🔥 สรุป: ใช้ Acyclovir อย่างไรให้ปลอดภัย?

Acyclovir เป็นยาต้านไวรัสที่มีประสิทธิภาพสูง แต่ควรใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์

เพื่อให้ได้ผลดีที่สุดและลดความเสี่ยงของผลข้างเคียง หากมีข้อสงสัย ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้เสมอ

📌 แชร์บทความนี้ เพื่อให้ทุกคนรู้วิธีใช้ Acyclovir อย่างถูกต้องและปลอดภัย! 👍

ทบทวนวันที่

โดย นายแพทย์ ประพันธ์ ปลื้มภาณุภัทร อายุรแพทย์,แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว

• ยารักษาหัวใจและหลอดเลือด
• ยารักษาไขมันในเลือด
• ยารักษาโรคภูมิแพ้
• ยารักษาโรคทางเดินอาหาร
• ยารักษาเชื้อรา
• ยารักษาโรคข้อ
• ยารักษาโรคเบาหวาน
• ยารักษาต่อมไทรอยด์
• ยาปฏิชีวนะ